Đọc và Thực hành tiếng Việt
Bài tập 1. Đọc lại văn bản Thần Sét trong SGK Ngữ văn 10, tập một (tr. 12 – 13) và trả lời các câu hỏi:
1. Chỉ ra các chi tiết miêu tả hình dạng, tính khí và hành động của thần Sét.
2. Thần Sét đã mắc phải sai lầm gì và bị Ngọc Hoàng trừng phạt như thế nào?
3. Phân tích mối liên hệ giữa hình tượng thần Sét với các hiện tượng trong tự nhiên?
4. Thần thoại phản ánh thế giới quan “vạn vật hữu linh” của người xưa. Thế giới quan ấy được thể hiện như thế nào trong truyện Thần Sét?
5. Phân tích những chi tiết thể hiện chức năng suy nguyên của truyện Thần Sét.
Bài Làm:
1. Các chi tiết miêu tả hình dạng, tính khí và hành động của thần Sét:
- Thần Sét là một vị thần hung dữ, mặt mũi nanh ác, quát tháo dữ dội, mình mẩy đen thui chỉ vận một cái khố, lưng đeo trống, tay cầm một lưỡi búa đá.
- Mỗi lần xử án, thần Sét thường đánh trống đeo bên mình làm thành tiếng sấm rồi thần tự trên trời nhảy xuống tận nơi, trỏ ngọn cờ vào đầu tội nhân, bổ ngay búa vào đầu.
- Tính tình thần Sét cực kì nóng nẩy, hễ được lệnh Trời sai là đi ngay, thấy là đánh liền cho nên có lúc đánh lầm làm cho người vật chết oan.
2. Thần Sét đã mắc sai lầm: đánh nhầm làm người vật chết oan nên đã bị Ngọc Hoàng bắt nằm yên không được cựa quậy ở một góc rừng trên trời. Con gà thần của Trời thỉnh thoảng lại đến mổ một cái đau điếng mà thần Sét đành phải nằm im.
3. Trong thần thoại suy nguyên, mỗi nhân vật thần có mối liên hệ mật thiết với một hiện tượng tự nhiên và thực chất họ là các hiện tượng tự nhiên được hình tượng hoá. Các nhân vật thần thoại được người viết hiện thực hóa dựa trên các hiện tượng tự nhiên diễn ra trong cuộc sống. Mối liên hệ giữa thần Sét với các hiện tượng trong tự nhiên:
- Dân gian đã sáng tạo thần với tính khí nóng nảy, gương mặt hung dữ, tương ứng với hiện tượng sét: bùng nổ bất ngờ, gây âm thanh vang động, dữ dội, có thể đánh chết hoặc thiêu cháy các sinh vật trên mặt đất,...
- Công việc được Ngọc Hoàng giao là nhiệm vụ trừng trị kẻ có tội bằng cách đánh vào đầu và không làm việc vào mùa đông. Điều này lí giải cho hiện tượng sét đánh vào đầu người, ngọn cây; mùa đông thường không có sấm sét...
4. Thế giới quan "Vạn vật hữu linh" được thể hiện trong truyện Thần Sét ở việc mô tả thần hệt như loài người cũng có ngoại hình, tính cách và công việc thực thi. Người xưa quan niệm mọi vật trong vũ trụ đều có linh hồn, có mối liên hệ mật thiết và bình đẳng, con người cũng là một phần ở trong thế giới “vạn vật hữu linh” ấy.
5. Chi tiết thể hiện chức năng suy nguyên của truyện Thần Sét:
- “Thần chuyên một việc thi hành luật pháp ở trần gian”. “Thần có một lưỡi búa đá”; “thần tự mình nhảy xuống tận nơi [...] dùng lưỡi búa bổ xuống đầu. Có khi xong việc, thần không mang lưỡi búa lên theo mà quẳng luôn tại đó. Thần thường ngủ về mùa đông, vào khoảng tháng Hai, tháng Ba mới lại dậy làm việc.”; ...
=> Thể hiện chức năng giải thích nguồn gốc, đặc điểm của hiện tượng tự nhiên.
- “Tính thần Sét rất nóng nảy [...] nên cũng có lúc làm cho người, vật chết oan. Vì thế mà thần Sét đã có lúc bị Ngọc Hoàng phạt [...]. Con gà thần của Ngọc Hoàng được lệnh thỉnh thoảng lại mổ một cái làm cho thần đau nhói cả người [...] Khi được Ngọc Hoàng tha, thần có thói quen là hễ thấy hoặc nghe tiếng gà là giật mình. Mỗi lần có chớp rạch, biết thần Sét sắp xuống, người hạ giới thường bắt chước tiếng gọi gà để doạ thần có lẽ cũng vì cớ đó.”
=> Thể hiện chức năng giải thích hành vi, tập tục của cộng đồng.